De invloed van relatievormen op overlijden

Mocht jij of je partner komen te overlijden, dan heeft dit naast een emotionele ook een financiële impact. De financiële consequenties hangen af van de relatievorm die jullie met elkaar onderhielden en verder of je wel of niet in het bezit bent van een testament.

Na het overlijden wordt eerst gekeken welke bezittingen en schulden aan wie toebehoren. Waren alle bezittingen en schulden voor het moment van overlijden gemeenschappelijk of behoorden sommige bezittingen juist tot ieders privé-eigendom. Voorgaande wordt bepaald aan de hand van jullie relatievorm. Waren jullie getrouwd, geregistreerd partner of samenwonend? In het geval van een huwelijk of geregistreerd partnerschap, was dit op basis van een wettelijke (beperkte) gemeenschap van goederen of huwelijkse- of partnervoorwaarden? Is er sprake van samenwonen dan is de vraag of jullie wel of geen samenlevingscontract hadden. Verder is het belangrijk om te weten of diegene die overleden is wel of niet een testament bezat. 

Gemeenschap van goederen tot 2018
Als in het verleden geen keuze is gemaakt voor ‘voorwaarden’ dan is automatisch sprake van de wettelijke gemeenschap van goederen. Dit betekent dat alle bestaande en toekomstige bezittingen en schulden van jullie samen zijn. Maar let op, er valt veel in de gemeenschap, maar niet alles. Zo kan het zijn dat jij en/of je partner een schenking of erfenis hebben ontvangen die buiten de gemeenschap van goederen valt. 

Beperkte gemeenschap van goederen vanaf 2018
Vanaf 1 januari 2018 geldt voor gehuwden en geregistreerd partners die van tevoren niet een bezoekje hebben gebracht aan de notaris, niet langer de algehele gemeenschap van goederen, maar de beperkte gemeenschap van goederen als wettelijke basis. In de kern houdt de beperkte gemeenschap van goederen in dat ieders vermogen van voor het huwelijk (het voorhuwelijks niet-gezamenlijk vermogen) privé blijft. Dit betekent ook dat verkrijgingen tijdens het huwelijk uit giften en erfenissen privé blijven. Alleen dat wat tijdens het huwelijk of partnerschap wordt aangeschaft wordt gemeenschappelijk.  

Afwijken van (beperkte) gemeenschap van goederen
Diegenen die willen afwijken van de wettelijke standaard moeten de afspraken notarieel vastleggen in huwelijkse- of partnervoorwaarden, voor wat betreft samenwoners in een samenlevingscontract.  

Huwelijkse voorwaarden, partnervoorwaarden en samenlevingscontracten zijn er in vele soorten en maten. In dit soort contracten staat vaak standaard opgenomen dat de premies voor een overlijdensrisicoverzekering niet tot de kosten van de huishouding horen. Dit betekent dat mocht jij of je partner overlijden, de uitkering uit deze verzekering belastingvrij kan worden ontvangen. Dit is anders als jullie op basis van gemeenschap van goederen gehuwd of geregistreerd partners waren.  

Koude uitsluiting en verrekenbedingen
Als de wettelijke gemeenschap van goederen in het geheel uitgesloten wordt, dan wordt dit koude uitsluiting genoemd. Partners delen dan op geen enkele wijze het inkomen en de vermogenstoename. Om de harde gevolgen van een koude uitsluiting te verzachten hebben veel mensen een of meerdere verrekenbedingen toegevoegd aan de ‘voorwaarden’. In deze situatie spreken partners met elkaar af dat vermogen en/of inkomen met elkaar wordt verrekend. Voor wat betreft inkomen is dit in de regel aan het einde van het jaar – onder de spreekwoordelijke kerstboom – en voor wat betreft het vermogen uiterlijk bij echtscheiding of overlijden. Vaak is in de voorwaarden ook nog een finaal verrekenbeding opgenomen welke ingaat na overlijden van jou of je partner. Dit wil zeggen dat bij het einde van het huwelijk of partnerschap door overlijden wordt verrekend alsof beide partners in een gemeenschap van goederen waren getrouwd. Hierdoor kan mogelijk erfbelasting bespaard worden.  

Samenwoners
Anders dan voor het huwelijk en het geregistreerd partnerschap kent de wet geen automatische regeling voor ongehuwd samenwonenden. Dat betekent dat allerlei vermogensrechtelijke zaken ongeregeld blijven. Om dit probleem op te lossen moeten partners samen een samenlevingsovereenkomst afsluiten en bij voorkeur ook ieder een testament.  

Door te gaan samenwonen ontstaat in principe geen (beperkte) gemeenschap van goederen. Ook niet als jij en je geliefde een samenlevingsovereenkomst hebben getekend. Alleen als jullie samen aankopen doen of schulden maken tijdens het samenleven kunnen deze gemeenschappelijk worden.  

De meeste pensioenfondsen eisen een notarieel samenlevingsovereenkomst voor het partnerpensioen. In deze overeenkomst moet een wederzijdse zorgplicht zijn opgenomen.

Overlijden gehuwde/ geregistreerd partner
Na het overlijden bepalen de relatievorm én of er wel of geen testament is, hoe groot de nalatenschap van de overledene is. Overlijdt iemand, zonder een testament te hebben laten opmaken, dan zal op basis van het wettelijke erfrecht worden bepaald wie zijn erfgenamen zijn en aan wie de nalatenschap wordt toegedeeld. Als de erflater een echtgenoot en kinderen nalaat, zijn de langstlevende echtgenoot en de kinderen in gelijke delen erfgenaam. Via een testament kun je afwijken van de standaard wettelijke bepaling.  

Overlijden samenwoners
Als een ongehuwd samenwonende partner overlijdt, vererft het vermogen in beginsel naar zijn kinderen. Als er geen kinderen zijn dan vererft het vermogen naar de ouders, broers en zusters. De achterblijvende partner ontvangt in beginsel niets. Door middel van een testament kan ervoor worden gezorgd dat de partner erfgenaam wordt en alsnog goed verzorgd achterblijft. In samenhang hiermee kan ook een overname- en/of verblijvingsbeding in het samenlevingscontract worden opgenomen. Op grond van een overnamebeding kan de langstlevende partner de goederen van de overleden partner overnemen. Op grond van een verblijvingsbeding kunnen de gemeenschappelijke goederen naar de langstlevende partner gaan.  

Heb jij alles goed geregeld?
Een ding is zeker, we gaan vroeg of laat allemaal dood. Helaas komt een overlijden soms onverwacht en eerder dan verwacht. Je doet er daarom goed aan om te controleren of bij overlijden de totale financiële situatie voldoende is voor de achtergebleven partner en eventuele kinderen om bijvoorbeeld in de woning te blijven wonen en te kunnen blijven voorzien in het benodigde uitgavenpatroon. 

Wil je weten wat de impact van een overlijden van jou of je partner betekent voor jullie financiën?  Neem dan contact op met ons, wij helpen je graag.